تدوین پیش‌نویس قانون حمایت از صنایع خلاق در دستور کار ستاد فناوری نرم/کاراکتر ملی، حلقه مفقوده قدرت نرم ایران
ارتباط فردا: در روزگاری که واژه «فناوری» اغلب در ذهن‌ها با تصویر ابزارهای سخت‌افزاری و پیشرفت‌های صنعتی گره خورده است، دکتر سید مهدی شریفی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و صنایع خلاق معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، تلاش دارد تصویری متفاوت، عمیق‌تر و انسان‌محور از مفهوم «فناوری» ترسیم کند؛ فناوری‌ای که نه در تولید تجهیزات، بلکه در پرورش انسان و خلق معنا ریشه دارد.
شریفی در گفت‌وگویی پرچالش با ایسنا، از «مظلومیت فرهنگ» و «غفلت تاریخی از صنایع فرهنگی و خلاق» سخن می‌گوید؛ حوزه‌ای که با وجود ظرفیت عظیم خود در ایجاد ارزش افزوده اقتصادی، تولید اشتغال پایدار و انتقال پیام فرهنگی، هنوز در نگاه بخشی از سیاستگذاران، جدی گرفته نمی‌شود. از انیمیشن و بازی‌های دیجیتال گرفته تا اسباب‌بازی‌ها و صنایع دستی، همگی جزئی از این پیکره بزرگ هستند که می‌توانند «اقتصاد فرهنگ» را به حرکت درآورند—اگر نگاه‌ها اصلاح شود و حمایت‌ها ساختارمند و هدفمند باشد.
در این گفت‌وگو، وی ضمن واکاوی جایگاه صنایع خلاق در کشور، از دو استراتژی کلیدی این ستاد برای سال ۱۴۰۴ پرده برمی‌دارد: تمرکز بر سه حوزه راهبردی «انیمیشن»، «بازی‌های رایانه‌ای» و «اسباب‌بازی» و تدوین شاخص‌های تخصصی حمایت از آنها. شریفی همچنین با نقد سیاست‌های ناکارآمد، از لزوم تدوین قانون حمایت از صنایع خلاق، ضرورت توسعه رشته‌های دانشگاهی، نقش رسانه‌ها در گفتمان‌سازی و آینده‌پژوهی در بازارهای جهانی سخن می‌گوید.
ماموریت‌های ستاد توسعه فناوری‌های نرم در سال ۱۴۰۴
دکتر سید مهدی شریفی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به فلسفه شکل‌گیری این ستاد، گفت: قصه ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق، با هدف رفع مظلومیت و محجوریت از ساحت فرهنگ آغاز شد. این هدف، حاصل یک تصمیم دقیق و استراتژیک بود که بر اساس آن، شورای عالی انقلاب فرهنگی بخشی مهم از این مسئولیت را به معاونت علمی ریاست‌جمهوری سپرد و از دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تقاضا دارم که همچنان با اقتدار، مراقب این نهاد یعنی معاونت علمی باشد تا حمایت از این روند استمرار یابد.
شریفی در پاسخ به پرسشی درباره جایگاه صنایع فرهنگی و خلاق در ساختار کشور، گفت: دنیا در دهه ۷۰ میلادی به این جمع‌بندی رسید که می‌توان از فرهنگ، پول درآورد و «اقتصاد فرهنگ» را به حرکت درآورد. با پیشگامی کشور فرانسه، ادبیاتی شکل گرفت که بر اساس آن، محصولات صنایع فرهنگی به‌عنوان ابزار اقتصادی معرفی شدند.
وی تأکید کرد: برای جلوگیری از اختلاط مفهومی میان «صنعت فرهنگ» و «صنایع فرهنگی»، این حوزه تحت عنوان «صنایع خلاق» نام‌گذاری شد. اگر امروز از صنایع خلاق سخن می‌گوییم، هدف آن است که صنعت فرهنگ با صنایع فرهنگی یکسان در نظر گرفته نشود؛ زیرا در صورت چنین اشتباهی، کل مسیر دچار انحراف خواهد شد. پس از این لحظه، خواهش می‌کنم که با هم از عبارت «صنایع خلاق» استفاده کنیم؛ منظور، همان صنایع فرهنگی است که می‌تواند برای کشور، ارزش‌افزوده و عایدات اقتصادی به همراه داشته باشد.
دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق معاونت علمی با اشاره به نقش این ستاد در حوزه اقتصاد فرهنگی، نقش این نهاد را تنظیم‌گری و تسهیل‌گری در این حوزه دانست و اظهار کرد: از نظر من، شورای عالی انقلاب فرهنگی باید در این زمینه با اقتدار وارد عمل شود تا از تداخلات ماموریت دستگاه‌ها جلوگیری کند.
وی به بیان ماموریت‌های معاونت علمی در حوزه فرهنگی و صنایع خلاق پرداخت و افزود: بر اساس سندی که شورای عالی انقلاب فرهنگی تهیه کرده، معاونت علمی مکلف به پیگیری این امور شده و مرز وظایف دستگاه‌هایی چون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مشخص است.
شریفی با انتقاد از برخی اقدامات دستگاه‌ها به اقدام برخی دستگاه‌ها اشاره کرد که با حضور در مجلس شورای اسلامی سعی در انحصار وظایف قانونی معاونت داشتند و تأکید کرد: فرهنگ به اندازه کافی آسیب‌دیده است و با این رویکردها، تراژدی کم‌رنگی که در حال شکل‌گیری است، فرهنگ را بیش از پیش دچار گرفتاری خواهد کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران یکی از مهم‌ترین گرفتاری‌های حوزه فرهنگی را حاکم بودن سلیقه بر تصمیم‌گیری‌های فرهنگی عنوان کرد و ادامه داد: بزرگ‌ترین آسیب در این میان، نبود شاخص‌های روشن و علمی است؛ شاخص‌هایی که باید از ادبیات روز جهانی، نظرات نخبگان و نظرات فعالان و تولیدکنندگان فرهنگی نشأت بگیرد. در این راستا در دو ماه گذشته، با برگزاری پنل‌های تخصصی و دریافت نظرات فعالان فرهنگی دو استراتژی در حوزه فرهنگی را در دستور کار قرار دادیم. در استراتژی اول به این نتیجه رسیدیم که تمرکز فعالیت‌های ما در سال ۱۴۰۴ باید بر سه حوزه اصلی «انیمیشن»، «بازی» و «اسباب‌بازی» تعریف شود.
وی در توضیح این تصمیم، گفت: دلایل روشنی برای این تمرکز وجود دارد. به طور مثال، برآورد می‌شود که صنعت انیمیشن در جهان تا سال ۲۰۲۵ ارزشی بالغ بر ۳۹۰ میلیارد دلار داشته باشد و این سؤال مطرح می شود که سهم ما از این بازار چقدر است؟ از سوی دیگر در برنامه هفتم توسعه از معاونت علمی خواسته شده است که به حوزه انیمیشن شتاب جدی بدهد، بنابراین باید این حوزه را برجسته‌سازی می‌کردیم تا فاصله را با بازار جهانی کاهش دهیم و به اهداف ملی دست یابیم.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق معاونت علمی با اشاره به رویکرد توسعه این ستاد در حوزه اسباب‌بازی، ادامه داد: این صنعت در جهان سالانه حدود ۱۴ میلیارد دلار رشد دارد و رشد سالانه آن حدود ۶ درصد است. در مقابل، سهم ایران از این بازار بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون دلار است. این فاصله فاحش نشان می‌دهد که بخش زیادی از نیاز کشور در حوزه اسباب‌بازی از طریق واردات تأمین می‌شود.
شریفی با بیان اینکه در حوزه بازی‌های رایانه‌ای نیز وضعیت مشابهی حاکم است، خاطر نشان کرد: گردش سالانه جهانی حوزه بازی‌های رایانه‌ای حدود ۱۹۰ میلیارد دلار است و سهم ایران از این بازار ۳۰۰ میلیون دلار است و در ایران حدود ۳۵ میلیون گیمر داریم و در چنین شرایطی ستاد توسعه فناوری‌های نرم نمی‌تواند به این حوزه بی تفاوت باشد؛ از این رو تمرکز ما از میان ۱۵ صنعت خلاق بر این سه حوزه قرار داده شده تا هم فاصله کشور را با جهان کاهش دهد، از سوی دیگر به رفع چالش‌های این حوزه بپردازد.
وی با انتقاد از سیاستگذاران در خصوص بی تفاوتی آنها نسبت به «اقتصاد فرهنگ»، گفت: مظلومیت فرهنگ همین بس است که بسیاری از سیاستگذاران و تصمیم‌گیران نسبت به نقش اقتصاد فرهنگ بی‌تفاوت و یا کم اطلاع هستند و عموم جامعه نیز به این نقش خیلی انطباع ندارند؛ از این رو علاوه بر اینکه باید به این امر رسیدگی کنیم، باید در عرصه عمومی نیز از این حوزه رفع مظلومیت شود.
استراتژی دوم ستاد صنایع خلاق
دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق معاونت علمی با اشاره به استراتژی دوم از تدوین شاخص‌های حمایتی برای سه صنعت انیمیشن، بازی‌های رایانه‌ای و اسباب‌بازی خبر داد و تأکید کرد: حمایت‌ها از این صنایع، بر اساس شاخص‌هایی خواهد بود که منطبق با استانداردهای جهانی و مبتنی بر ادبیات تخصصی سال ۲۰۲۴ تدوین شده‌اند.
وی گفت: هر محصولی که در یکی از این سه صنعت قرار گیرد و موفق به کسب امتیاز لازم در ارزیابی شاخص‌ها شود، مشمول حمایت‌های ستاد خواهد شد. این شاخص‌ها حاصل نظرات نخبگان و اهل‌فن بوده و از ادبیات به‌روز جهانی اقتباس شده‌اند.
وی با انتقاد از مظلومیت و مهجور بودن جایگاه صنایع فرهنگی در کشور اظهار کرد: ما به عنوان یک ستاد، مسئولیت داریم تا از طریق فعالیت‌های ترویجی، این مظلومیت را برطرف کنیم.
شریفی ادامه داد: وقتی درباره هوش مصنوعی یا نانو صحبت می‌شود، ابعاد و اهمیت آن برای اغلب افراد روشن است؛ اما صنایع فرهنگی که حداقل ۱۸ تا ۱۹ رکن کلیدی دارند، هنوز مورد غفلت هستند. نگاه دست‌دومی به این حوزه‌ها رایج شده و این نگاه باید اصلاح شود.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق با تأکید بر تفاوت بنیادین فناوری‌های سخت و نرم، به ایسنا گفت: فناوری سخت ابزار، محصول و تجهیزات ملموس تولید می‌کند. اما فناوری نرم، انسان تربیت می‌کند، رفتار و نگرش انسان را تغییر می‌دهد و اثر عمیق‌تری بر جامعه می‌گذارد. نگاه غالب در کشور هنوز بر فناوری سخت متمرکز است، در حالی که این تمرکز، یک عقب‌ماندگی ذهنی در شناخت اولویت‌های راهبردی به شمار می‌رود.
وی با تأکید بر نقش رسانه‌ها در گفتمان‌سازی پیرامون فناوری‌های نرم، تصریح کرد: بخش مهمی از اصلاح این نگاه، به عهده رسانه‌هایی چون ایسناست. ایسنا باید روایت‌گر جایگاه واقعی فناوری‌های نرم در کشور باشد. در نهایت، این نگاه به نیروی انسانی و کارگر دانشی است که می‌تواند اثرگذار باشد، نه صرفاً تجهیزات گران‌قیمت رسانه‌ای.
وی ادامه داد: نالج‌ورکر واقعی، خبرنگار است نه تجهیزات. ممکن است خبرگزاری‌های دیگر تجهیزات بهتر و گران‌تری داشته باشند، اما نیروی انسانی خبره و غیرقابل تقلید یک سرمایه بی‌جایگزین است. این همان معنای فناوری نرم است: تولید انسان، تولید معنا، تولید تغییر نگرش.
شریفی خطاب به مسئولان کشور گفت: از دولت، مجلس و هیئت دولت می‌خواهم نگاه خود را به صنایع خلاق و خانه‌های خلاق هم‌سطح با محصولات دانش‌بنیان ببینند. اگر برای یک محصول فناورانه صنعتی ارزش و عظمت قائل هستید، چرا همان نگرش را به محصولات و خدمات شرکت‌های خلاق ندارید؟
وی با گلایه از برخی مقاومت‌ها در مسیر فعالیت‌های این ستاد، افزود: متأسفانه هم‌زمان برخی افراد نه تنها از اختیارات این ستاد می‌کاهند، بلکه در حال تنظیم اسنادی هستند که سهم‌خواهی در اجرای برنامه‌ها را افزایش دهند. با این حال، ما آماده همکاری هستیم؛ اما این همکاری باید به نفع رشد واقعی حوزه فناوری‌های نرم باشد، نه مانع آن.
تقسیم کار ملی در حوزه صنایع فرهنگی
دبیر ستاد توسعه فناوری های نرم معاونت علمی با تاکید بر لزوم توجه به تقسیم کار ملی صحیح و مناسب در حوزه صنایع فرهنگی با تاکید بر اینکه با تقسیم کار ملی نباید از عظمت مسیر و هدف این حوزه کاسته شود، گفت: باید با قوت به این مسیر ادامه داد. من در اینجا به طور جدی و به عنوان یک دغدغه‌مند فرهنگی، از رهبر معظم انقلاب درخواست دارم که بار دیگر توجه ویژه‌ای به موضوع صنایع فرهنگی و صنایع خلاق مبذول فرمایند.
وی افزود: سال‌ها پیش، دکتر سورنا ستاری، معاون اسبق علمی و فناوری ریاست جمهوری، در نامه‌ای رسمی از رهبر معظم انقلاب درخواست کرد که به صنایع فرهنگی و صنایع خلاق، مانند شرکت‌های دانش‌بنیان توجه شود. رهبر معظم انقلاب نیز در حاشیه آن نامه، دستور اکید صادر کردند مبنی بر اینکه «طبق همین گفته عمل شود» ولی دل‌سوزانی که ارادتی به رهبری دارند، چرا آن‌گونه که شایسته بوده، به این دستور عمل نکردند؟ این سؤال مهمی است که باید به آن پاسخ داده شود.
شریفی اظهار کرد: خوشبختانه، معاون فعلی علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، دکتر افشین، عزم جدی دارد تا در همین مدت کوتاهی که عهده‌دار مسئولیت شده، ادبار و ظلمی را که در حق صنایع فرهنگی رفته است، با برنامه‌ریزی و اقدامات مشخص، جبران کند. بنده نیز به عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز، با تمام توان در این مسیر گام برداشته‌ام تا بتوانم در رفع مظلومیت از فرهنگ، ایفای نقش کنم.
وی با تاکید بر اینکه یکی از چالش‌های جدی فعالان حوزه صنایع خلاق، این است که هیچ حمایتی به‌صورت ساختاری و هدفمند دریافت نمی‌کنند، تاکید کرد: پاسخ به این وضعیت باید از دو منظر مورد بررسی قرار گیرد؛ نخست در سطح سیاست‌گذاری کلان که تاکنون غفلت‌هایی در آن رخ داده و دوم در سطح حمایت‌های اجرایی و نهادی که باید با جدیت و فوریت در دستور کار قرار گیرد.
بی‌تناسبی بودجه‌ها با نیاز شرکت‌های خلاق
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم یکی از مأموریت‌های جدی این ستاد را انجام کارهای ترویجی عنوان کرد و با بیان اینکه تا جامعه درک نکند که فعالان حوزه صنایع خلاق دقیقاً چه میکنند، رفع مظلومیت آنها صورت نخواهد گرفت، افزود: محور دیگر فعالیت‌های ما جلب منابع مالی و بودجه‌های متفاوت برای حمایت‌های دقیق، منطقی و هدفمند از شرکت‌های فعال در این حوزه است. اما از همه مهم‌تر دردشناسی این حوزه است؛ اینکه دقیقاً گره اصلی و نقطه ضعف کجاست و چگونه باید بر آن تمرکز کرد.
وی ادامه داد: تاکید من این است که کمک‌ها از فعالان این عرصه بر اساس سلیقه شخصی نباشد؛ بلکه مبتنی بر شناخت دقیق از نقطه ضعف‌ها باشد. این موضوع نباید به یک نگاه امدادی تقلیل پیدا کند. با چنین رویکردی نمی‌توان به حل مسائل صنایع خلاق کمک کرد. من به طور دقیق می‌دانم مشکلات صادرات، گمرک، در سازوکارهای داخلی کشور، گردنه‌های پنهان و موانع اساسی کجاست و بر همین اساس، تصمیم دارم در چارچوب ابزارهای موجود، کمک مؤثری ارائه دهم.
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران کمک گرفتن از رسانه‌ها برای رفع مظلومیت از حوزه صنایع فرهنگی و خلاق را یکی از محورهای فعالیت این ستاد دانست و خاطر نشان کرد: در این راستا در تدارک برگزاری مسابقات جذاب و حتی تولید سریال تلویزیونی با منطق داستان‌محور (Storytelling) هستیم تا بتوانیم از دل روایت‌ها، فعالیت‌های فعالان عرصه فرهنگی را به جامعه بشناسانیم. این سریال در حال ساخت است و تلاش دارد تا از طریق درام، جامعه را با مشکلات واقعی خانه‌های خلاق و شرکت‌های خلاق آشنا کند.
شریفی خاطرنشان کرد: در کنار این، مسابقه‌ای را طراحی کرده‌ایم که در آن شرکت‌ها خود را معرفی میکنند، هیأت داوران به آنها امتیاز می‌دهد و برترین‌ها انتخاب می‌شوند. در قالب این مسابقه، برنامه‌سازی‌های رسانه‌ای گسترده‌ای برای معرفی فعالیت‌ها و زحمات این مجموعه‌ها خواهیم داشت.
وی دومین اقدام این ستاد را حمایت مالی عنوان کرد و ادامه داد: با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، برنامه‌ریزی‌هایی برای تخصیص اعتبارات ویژه به این حوزه انجام شده است تا در سال ۱۴۰۴، میزان بودجه اختصاص‌یافته به صنایع فرهنگی نسبت به گذشته به شکل دقیق‌تر، هدفمندتر و با اهتمام بیشتری افزایش یابد.
وی گفت: شرکت‌های خلاق، رقم مشکلات خود را مطرح میکنند، اما بودجه‌ای که برای ستاد فناوری‌های نرم در نظر گرفته شده، تناسبی با این نیازها ندارد. خوشبختانه با عزم جدی معاونت علمی، قصد داریم در سال آینده این شکاف را جبران کنیم.
شریفی افزود: در جلسه‌ای که با دفتر معاون اول رئیس‌جمهور برگزار کردیم، مقرر شد معاونت علمی در مواقعی که دستگاه‌ها یا وزارتخانه‌ها دچار گرفتاری و اختلاف هستند، مستقیماً ورود کند و مشکل را حل کند.
وی گفت: برای مثال در صنعت اسباب‌بازی، برای تولید یک محصول باکیفیت به مواد اولیه خاصی نیاز داریم، اما این مواد از پتروشیمی تأمین می‌شود و اگر بخواهیم از طریق فرایندهای طولانی و نامه‌نگاری‌های رایج با وزارت نفت و پتروشیمی جلو برویم، بعید می‌دانم امسال به نتیجه‌ای برسیم.
وی ادامه داد: معاون اول رئیس‌جمهور، دکتر عارف، قول داده‌اند که در این مسیر ورود کنند و در مواردی مانند مالیات و اعتبارات ارزی نیز می‌توانیم از مجوزهای قانونی موجود استفاده کنیم.
شریفی گفت: نویدبخش این است که در سال جدید، عزم جدی معاونت علمی، جبران عقب‌ماندگی‌ها در این حوزه است. حتی فرمایش زمین‌مانده رهبر معظم انقلاب در حاشیه نامه دکتر ستاری که فرمودند «اینان نیز همانند دانش‌بنیان‌ها دیده شوند» قرار است با جدیت عملیاتی شود.
شریفی در بخش دیگری از سخنان خود از تدوین پیش‌نویس قانون حمایت از صنایع خلاق خبر داد و گفت: امروز باید به داد فرهنگ برسیم و تحقق آن تنها در سایه برنامه‌های منسجم ممکن است. امروز، زمان نبرد برنامه‌هاست و هر کسی که برنامه نداشته باشد، در این میدان بازنده است.
برنامه‌ریزی برای حل گره‌های اساسی صنایع خلاق در سال ۱۴۰۴
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم با اشاره به تدوین برنامه‌هایی هدفمند برای حل چالش‌های صنایع خلاق در سال ۱۴۰۴ گفت: برای صنعت انیمیشن ۱۴ تا ۱۵ نقطه گسل اساسی شناسایی شده که حل آنها در اولویت کاری ما قرار گرفته است. در حوزه اسباب‌بازی پنج برنامه جدی و در صنعت بازی نیز چهار برنامه کلیدی طراحی شده که همگی برگرفته از نظرات خبرگان و نخبگان این حوزه‌ها هستند.
وی با تأکید بر اینکه شعار نمی‌تواند مشکلی را حل کند، افزود: باید با عزم جدی وارد میدان عمل شویم و در مناظره برنامه‌ها مشخص کنیم که کدام برنامه واقعاً در جهت حل مسائل صنایع خلاق گام برمی‌دارد. چالش‌های متعددی در حوزه فناوری‌های نوین وجود دارد و فعالان این عرصه با کمبود اعتبارات مواجه هستند.
شریفی ادامه داد: در صنعت انیمیشن بر اساس شاخص‌های منطقی که با مشارکت فعالان این حوزه تدوین شده و به مسئولان دستگاه‌های مربوط نیز ارائه شده، مشخص کرده‌ایم که میزان اعتبارات مورد نیاز برای رفع مشکلات چیست. امروز شاید مسئله اصلی ما تأمین زیرساخت‌های استودیویی باشد و بر همین اساس، برنامه‌های حمایتی سال ۱۴۰۴ به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که کاملاً برگرفته از دیدگاه‌های فعالان و متخصصان انیمیشن است.
وی گفت: این برنامه‌ها حاصل گفت‌وگوی مستمر و دیالکتیکی با صاحبان این صنعت است و درخواست‌های حمایت مالی که به ستاد ارائه می‌شود، بر اساس همین شاخص‌ها بررسی و پشتیبانی خواهند شد. فناوری‌هایی که استودیوهای انیمیشن نیاز دارند، مستلزم اعتبارات ویژه‌ای است تا توسعه یابند.
شریفی افزود: در حال حاضر یکی از چالش‌های اصلی، نوع نگاهی است که به ظاهر تولیدات انیمیشن می‌شود. ما نمی‌توانیم با جلد و ظاهر شبیه به محصولات دیزنی، پیام و فرهنگ ایرانی-اسلامی را منتقل کنیم. همان‌گونه که ژاپنی‌ها مسیر خود را از دیزنی جدا کرده‌اند، ما نیز باید برای انیمیشن خود گفتمان بومی بسازیم.
وی با اشاره به لزوم حفظ استقلال خلاقان این حوزه، گفت: من اعتقادی به دخالت نهادهای حاکمیتی در کار خلاقان ندارم. باید به آنان خودمختاری داد تا خودشان به تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برسند. این نگاه را از وزیر فرهنگ سابق فرانسه، ژاک لان، آموخته‌ام که راز موفقیت فرانسه در حوزه قدرت نرم را در همین عدم دخالت می‌دانست.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم ادامه داد: خطاب من به نهادهایی مانند وزارت ارشاد و صداوسیماست که تا حد امکان سیاست‌گذاری را کنار بگذارند و اجازه دهند خلاقیت در فضای باز و مستقل شکل بگیرد. اگر امروز شاخص یا برنامه‌ای داریم، این‌ها از دل گفت‌وگو با متخصصانی بیرون آمده که سال‌ها مظلوم واقع شده‌اند.
وی افزود: متأسفانه دچار انحراف بزرگی به نام کالایی‌سازی نیروی انسانی شده‌ایم. نیروی انسانی را به جلسات تصمیم‌گیری راه نمی‌دهیم، در اتاق‌های بسته برایشان تصمیم می‌گیریم و در نهایت فقط نتیجه را به آنها ابلاغ می‌کنیم. در حالی‌که این نگاه اشتباه است و بزرگ‌ترین ذینفعان و مشتریان باید در فرآیند تصمیم‌سازی حضور داشته باشند.
شریفی با اشاره به اقدامات اخیر ستاد، گفت: در دو ماه گذشته در ستاد طراحی سه میز تخصصی در حوزه انیمیشن، بازی و اسباب‌بازی انجام شده است. این میزها با بهره‌گیری از نظرات خود فعالان و متخصصان این عرصه تشکیل شده‌اند. همچنین یک میز عمومی برای بررسی سایر صنایع خلاق نیز راه‌اندازی شده است.
وی تأکید کرد: هدف اصلی ما در سال جاری، حمایت عملیاتی از صنعت انیمیشن برای توسعه صادرات است و در حال تدوین برنامه‌هایی هستیم که بتواند این صنعت را به جایگاه واقعی خود برساند.
برای صادرات انیمیشن نیازمند رفع مشکلات زنجیره ارزش و حفظ نیروی انسانی هستیم
شریفی با اشاره به ضرورت برنامه‌ریزی برای حضور جدی در بازارهای جهانی انیمیشن، گفت: ما اکنون به‌دنبال آن هستیم که بتوانیم در بازارهای جدی بین‌المللی، به‌ویژه در حوزه صادرات انیمیشن، حضور مؤثری داشته باشیم و مشکلات صادرات را به صورت جدی حل کنیم.
وی افزود: اما مهم‌تر از همه، موضوع نگهداشت نیروی انسانی متخصص است. نیروی انسانی توانمند ما بعضاً در تهران مستقر است، اما برای خارج از کشور فعالیت می‌کند. ما در برنامه‌هایی که تدوین کرده‌ایم، تلاش کرده‌ایم این مسئله را پوشش دهیم و با جلوگیری از این روندهای انحرافی، امکان ماندگاری و فعالیت اثربخش این نیروها در داخل کشور را فراهم کنیم.
شریفی ادامه داد: نگه داشتن نیروی انسانی متخصص به معنای حفظ ستون فقرات صنعت انیمیشن است. برای مثال، اگر بخواهیم صادرات موفقی در حوزه محصولات فرهنگی داشته باشیم، باید در بخش بین‌المللی و حضور در بازارهای هدف برنامه‌ریزی دقیق داشته باشیم، نه اینکه صرفاً به‌واسطه محدودیت‌ها و گره‌های داخلی، از این فرصت‌ها عقب بمانیم.
وی با اشاره به یکی از چالش‌های بنیادین صنعت انیمیشن، خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات اساسی ما مربوط به حوزه طراحی و توسعه کاراکتر است. از بین حداقل ۲۰ کاراکتر مشهور در رتبه‌بندی‌های مختلف، متأسفانه هیچ‌کدام کاراکتر ایرانی نیستند و جامعه نیز نتوانسته با کاراکترهای بومی ارتباط برقرار کند.
شریفی با اشاره به محدودیت‌های موجود در صداوسیما در این زمینه تصریح کرد: گاهی تلاش زیادی برای خلق یک کاراکتر انجام می‌شود، اما آن کاراکتر امکان رشد و گسترش پیدا نمی‌کند. زیرا صداوسیما به‌عنوان رسانه ملی، علی‌رغم نقش مؤثر در شناساندن آن کاراکتر، به واسطه شورای واگذاری اجازه نمی‌دهد آن کاراکتر توسط بخش خصوصی توسعه و گسترش یابد، این نوع نگاه باعث قطع شدن زنجیره ارزش در حوزه کاراکتر می‌شود. در حالی‌که زمانی‌که ملت با یک شخصیت انیمیشنی ارتباط برقرار میکنند، باید بتوان آن را در مسیر تولید محصولات جانبی، توسعه بازی و صادرات فرهنگی به‌کار گرفت.
وی با بیان اینکه یکی از برنامه‌های جدی ما در سال ۱۴۰۴، تمرکز ویژه بر حل همین گره‌هاست، گفت: ما نیازمند آن هستیم که با گفتمان‌سازی در داخل و سیاست‌گذاری درست، اجازه دهیم کاراکترهایی که در رسانه ملی متولد می‌شوند، در دیگر عرصه‌ها نیز رشد کنند و به چرخه اقتصادی صنعت انیمیشن بازگردند.
توسعه رشته انیمیشن در دانشگاه‌ها و نگهداشت نیروی انسانی
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و صنایع خلاق معاونت علمی ضمن اشاره به اهمیت نگهداشت نیروی انسانی در صنعت انیمیشن، گفت: ما شاهد هستیم که جوانان ۱۶، ۱۷ ساله که به عنوان نیروی متخصص و توانمند در صنعت انیمیشن آماده شده‌اند، به دلیل نبود انگیزه و امکانات کافی تمایل دارند ادامه تحصیل دهند. اما سؤال این است که آیا در مقطع کارشناسی، رشته انیمیشن به صورت جدی و در دانشگاه‌های معتبر کشور ارائه می‌شود؟
وی ادامه داد: ما به طور جدی وارد مذاکرات با دانشگاه‌های معتبر کشور شده‌ایم تا این رشته را توسعه دهیم. برای مثال با دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران وارد تفاهم شدیم که از مهر سال آینده، درس انیمیشن در این دانشگاه ارائه شود. رئیس دانشکده هنرهای زیبا قول حمایت تجهیزاتی و نرم‌افزاری برای این طرح درس را داده است تا جوانان علاقه‌مند مسیر تحصیلی روشنی داشته باشند.
شریفی با بیان برخی مشکلات حوزه آموزش، یکی از مشکلات در این زمینه را کمبود هیئت علمی متخصص در این رشته ذکر کرد و به ایسنا گفت: اما خوشبختانه دانشگاه‌ها مجوز دارند که از مربیان و مدرسان فعال در حوزه انیمیشن استفاده کنند. ما نیز در بخش توسعه نیروی انسانی و آموزش فعالان این صنعت، برنامه‌های جامعی داریم.
وی افزود: اعتقاد دارم توسعه منابع انسانی کلید رشد این صنعت است. ما باید بتوانیم استادان خارجی متخصص را دعوت کنیم تا دانش روز را منتقل کنند، یا فعالان پویا و مستعد را به آموزش‌های تخصصی خارج از کشور بفرستیم تا وقتی بازمی‌گردند، بتوانند هویت و سبک ایرانی اسلامی را در خلق آثار انیمیشنی به‌کار بگیرند.
شریفی با اشاره به برنامه‌های آینده این ستاد ابزار امیدواری کرد که در گفت‌وگوهای بعدی بتواند اخبار خوشی درباره حضور گسترده‌تر ایران در بازارهای بین‌المللی انیمیشن ارائه دهد. این برنامه‌ها و طرح‌ها نتیجه جلسات و مشورت‌های مکرر با فعالان این عرصه است.
وی همچنین در خصوص وضعیت حمایت‌های مالی بیان کرد: ما همچنان در حال فرهنگ‌سازی و رایزنی برای افزایش اعتبارات هستیم و خوشبختانه تفاهم‌نامه‌های خوبی با حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی امضا شده است. این همکاری‌ها تحت نظارت ستاد فناوری‌های نرم و با شاخص‌ها و برنامه‌های مشخص صورت می‌گیرد.
شریفی افزود: یک قرارداد همکاری مهم اواخر اسفند سال گذشته میان معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و حوزه هنری بسته شد که بر اساس آن، حمایت‌های مالی و برنامه‌ای از تولیدات فرهنگی و هنری صورت می‌گیرد.
وی ضمن اشاره به اهمیت صنایع دستی، گفت: صنایع دستی یکی از بخش‌های ارزشمند صنایع خلاق است که تنوع و ظرفیت بالایی دارد. ما با دبیران و کارگروه‌های حوزه صنایع دستی جلسات منظمی برگزار کرده‌ایم و به مشکلات این حوزه به ویژه در زمینه نمایشگاه‌ها و تجاری‌سازی توجه ویژه‌ای داریم.
دبیر ستاد توسعه فناوری های نرم درباره صنعت اسباب‌بازی نیز اظهار کرد: شرکت‌هایی که مواد اولیه تولید اسباب‌بازی را تأمین میکنند، مشکلات و گلایه‌هایی دارند که ما در حال شناسایی آنها هستیم و برنامه‌هایی برای بهبود کیفیت مواد اولیه و کمک به تجاری‌سازی محصولات در دست اجرا داریم.
انتهای پیام
