اهمیت تایید صلاحیت در ارتقای رقابت پذیری شرکت‌های کوچک و متوسط
علی جلالی – دبیر اسبق انجمن علمی استاندارد ایران، کارشناس رسمی استاندارد و مدرس بین‌المللی در حوزه استانداردهای مدیریتی – در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص چگونگی نامگذاری روز جهانی تایید صلاحیت بر محوریت توانمندسازی شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs)» و پیام آن اظهار کرد: روز جهانی تایید صلاحیت (World Accreditation Day) توسط دو سازمان بین‌المللی ILAC جهت همکاری بین‌المللی برای تأیید صلاحیت آزمایشگاه‌ها و IAF؛ انجمن بین‌المللی تأیید صلاحیت نامگذاری شده و هر ساله برگزار می‌شود.
وی افزود: این روز هر سال در ۹ ژوئن (۱۹ خرداد) به منظور افزایش آگاهی در مورد اهمیت تأیید صلاحیت در استانداردهای کیفیت، ایمنی و کارایی در آزمایشگاه‌ها، مؤسسات بازرسی و گواهی‌دهنده برگزار می‌شود. این دو سازمان با همکاری اعضای ملی خود در کشورهای مختلف (مانند استاندارد ملی ایران یا سازمان ملی تایید صلاحیت ایران) این رویداد را ترویج می‌دهند. این روز بر اهمیت سیستم‌های تایید صلاحیت (Accreditation) و تایید صلاحیت نهادهای صدور گواهینامه (CB ها) در ایجاد اعتماد جهانی تأکید می‌کند.
به گفته جلالی در حالی که شعار سال ۲۰۲۴ برای روز تایید صلاحیت؛ زیربنای اقتصاد دیجیتال و تحول پایدار بود، شعار سال ۲۰۲۵ توانمندسازی شرکت‌های کوچک و متوسط تعیین شده است.
دبیر اسبق انجمن علمی استاندارد ایران با اشاره به اهمیت انتخاب شعار «حمایت از تایید صلاحیت برای توسعه SMEs» در سال جاری گفت: شرکت‌های کوچک و متوسط نقش کلیدی در اقتصاد جهانی دارند، اما اغلب با چالش‌هایی نظیر محدودیت منابع، دشواری در دسترسی به بازارهای بین‌المللی و رقابت نابرابر با شرکت‌های بزرگ مواجه‌اند. تایید صلاحیت با ارائه چارچوبی استانداردشده به این شرکت‌ها کمک می‌کند تا کیفیت محصولات و خدمات خود را ارتقا دهند، اعتماد مشتریان و شرکای تجاری را جلب کنند، از طریق گواهینامه‌های معتبر مانند ISO ۹۰۰۱ به بازارهای جهانی راه یابند و هزینه‌های ناشی از خطاها یا بازرسی‌های مکرر را کاهش دهند.
اعتبار گواهینامه‌ها چگونه تضمین می‌شود؟
وی درباره سازوکار اعتباربخشی به گواهینامه‌ها توضیح داد: فرآیند تایید صلاحیت (Accreditation) از طریق نهادهای تایید صلاحیت (AB) که تحت نظارت نهادهای بین‌المللی مانند IAF و ILAC فعالیت میکنند، اعتبار گواهینامه‌های ایزو را تضمین می‌کند. این نهادها با ارزیابی نهادهای گواهی‌دهنده (CB)، اطمینان می‌دهند که گواهینامه‌های صادرشده معتبر هستند. تقریباً تمام کشورها فقط یک AB رسمی دارند؛ مانند SAS در سوئیس یا NACI در ایران.
موانع توسعه تایید صلاحیت در ایران
جلالی تحریم‌ها را یکی از موانع مهم دانست و گفت: متأسفانه مرکز ملی تایید صلاحیت ایران (NACI) به دلیل تحریم‌ها، عضویت خود در IAF را از دست داده، گرچه همچنان عضو ILAC است. البته این عضویت، مزیت مهمی برای تسهیل تجارت بین‌المللی و کاهش نیاز به آزمون‌های مجدد محسوب می‌شود.
وی همچنین به نبود آگاهی کافی در سازمان‌ها، رشد بی‌رویه نهادهای گواهی‌دهنده فاقد اعتبار بین‌المللی، مدرک‌محوری و انگیزه‌های تجاری صرف در دریافت گواهینامه‌ها اشاره کرد و افزود: متأسفانه بسیاری از سازمان‌ها صرفاً برای شرکت در مناقصات یا تبلیغات، به دنبال اخذ مدرک هستند، نه برای بهره‌مندی واقعی از مزایای پیاده‌سازی سیستم‌های مدیریتی مانند کاهش ضایعات، افزایش بهره‌وری یا تبعیت از الزامات قانونی.
آیا ادغام IAF و ILAC به نفع ایران خواهد بود؟
جلالی در پاسخ به تأثیر ادغام IAF و ILAC در قالب نهاد جدیدی به نام GLOBAC گفت: این ادغام می‌تواند فرصتی طلایی برای ایران باشد؛ اگر NACI بتواند خود را با الزامات جدید GLOBAC تطبیق دهد، احتمال بازگشت اعتبار IAF وجود دارد. همچنین، با ایجاد سیستم‌های دیجیتالی شفاف‌تر، می‌توان بخشی از اثرات تحریم‌ها را خنثی کرد و گواهینامه‌های صادرشده در ایران را در بازارهای جهانی پذیرفتنی‌تر کرد.
فناوری‌های نوین در خدمت اعتبارسنجی
وی با اشاره به نقش فناوری‌هایی مانند بلاکچین و هوش مصنوعی در آینده تایید صلاحیت گفت: در آینده نزدیک شاهد تحولاتی مانند صدور گواهینامه‌های دیجیتال غیرقابل تقلب، ممیزی از راه دور با کمک هوش مصنوعی و پلتفرم‌های یکپارچه برای رهگیری اعتبار نهادها خواهیم بود. این اقدامات به کاهش هزینه‌ها، افزایش شفافیت و اعتماد عمومی منجر می‌شود.
حمایت از SMEs؛ وظیفه دولت‌ها
جلالی تأکید کرد: دولت‌ها باید با سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه، الزام استفاده از گواهینامه‌های معتبر در مناقصات، ارائه تسهیلات مالی به شرکت‌ها برای دریافت گواهینامه‌های بین‌المللی و برگزاری دوره‌های آموزشی، از توسعه تایید صلاحیت در میان بنگاه‌های کوچک و متوسط حمایت کنند.
چطور از اعتبار گواهینامه‌ها مطمئن شویم؟
وی برای اطمینان از اصالت گواهینامه‌ها توصیه کرد: لوگوی نهاد تایید صلاحیت معتبر (مانند NACI یا SAS) روی گواهینامه درج شده و CB صادرکننده در وب‌سایت رسمی IAF یا ILAC قابل جستجو باشد همچنین از گواهینامه‌های سریع، ارزان یا بدون ممیزی واقعی پرهیز شود و تیم ممیزی باید صلاحیت حرفه‌ای لازم و گواهینامه‌هایی مانند CQI-IRCA را داشته باشد.
جلالی در پایان با تأکید بر نگاه بلندمدت به تایید صلاحیت گفت: هیچ‌گاه گواهینامه‌های بدون پشتوانه تایید صلاحیت را نپذیرید. از نهادهای گواهی‌دهنده معتبر استفاده کنید و تایید صلاحیت را نه یک هزینه اضافی، بلکه سرمایه‌ای برای اعتبار بلندمدت سازمان خود بدانید. پیشنهاد من این است که سازمان‌ها هم‌زمان از دو مسیر پیش بروند. یکی گواهینامه تحت اعتبار بین‌المللی عضو IAF و دیگری تحت اعتبار NACI ایران.
انتهای پیام
